|
با سرکوب اعتراضات مردمی در چند ماه گذشته در ایران،
موجی از پناهجویان ایرانی به کشورهای مختلف سرازیر شده است. در آلمان نیز
تعداد متقاضیان پناهندگان ایرانی افزایش چشم گیری پیدا کرده است. درحالی که
آمار متقاضیان ایرانی در آلمان در سراسر سال 2008 ، 815 نفر بود، این تعداد
تا پایان ماه نوامبر 2009 ، 1035 نفر اعلام شده است. ( آمار نهائی سال 2009
بعدا به اطلاع خواهد رسید.) باید توجه داشت که شرایط پیش آمده در ایران
دلیلی نخواهد بود که به متقاضیان ایرانی که به آلمان می آیند به طور
اتوماتیک قبولی پناهندگی داده شود.
مسلما شرایط سیاسی پیش آمده در ایران و اخبار و اطلاعاتی که در اختیار دولت
آلمان قرار دارد، رسیدگی به درخواست های واصل شده به اداره فدرال در امور
پناهندگی را راحت تر کرده و به همان میزان نیز شانس قبولی پناهندگی بالاتر
خواهد رفت. اما باید توجه داشت که در ضمن از سوی دولت آلمان و ادارات مختلف
آن، نوعی بدبینی نسبت به پناهجویانی که در آلمان درخواست خود را ارائه
میدهند وجود دارد. اساس این بدبینی بر این پایه است که بسیاری از پناهجویان
واقعا مشکل سیاسی نداشته و می خواهند تحت عنوان درخواست پناهندگی سیاسی، از
قانون پناهندگی "سوء استفاده" کرده و هدفشان هم این است که از کمکها و
امکانات دولتی
استفاده کنند. نتیجه این بدبینی، سخت گیری به هنگام رسیدگی به پرونده،
بویژه در موقع انجام مصاحبه پناهندگی می باشد.
نوشته حاضر با این هدف تنظیم شده تا به فراریان از جهنم جمهوری اسلامی کمک
کند تا اطلاعات اولیه در مورد مراحل پناهندگی در آلمان را بدست آورند.
همچنین به این خاطر که آنان را به حقوق خود و شرایط قبولی پناهندگی در
آلمان آشنا ساخته تا اگر بدلیل فرار از کشور و به دلیل فشارهای روحی،
آمادگی و تمرکز لازم برای ارائه دلایل پناهندگی خود را ندارند، بتوانند از
طریق کسب این اطلاعات شناخت و اعتماد به نفس لازم را بدست بیاورند. به امید
روزی که مردم و استعدادهای ایران، ناگزیر به ترک خاک خود نشده و بتوانند در
همانجا منشاء پیشرفت برای مردم و سرزمین خود باشند.
***
قوانین مرتبط با پناهندگی
رسیدگی به درخواست پناهندگی در آلمان بر اساس ماده 16a قانون اساسی و نیز
مواد 25 و 60 قانون اقامت (AufenthG) انجام می گیرید. اگر کسی در آلمان
میخواهد درخواست پناهندگی دهد، قبل از هر چیز باید مطمئن باشد که شرایط ذکر
شده در مواد فوق را دارا می باشد. کلیه اداراتی که در آلمان با پناهجویان و
پناهندگان در ارتباط هستند، بر مبنای قوانینی که در این زمینه وظایف آنانرا
تعریف و مشخص کرده است کار می
کنند. کلیه نامه هائی که متقاضی پناهندگی از بدو معرفی خود تا مراحل بعدی
دریافت می کند، بر اساس مواد مختلفی از این قوانین است که در نامه ها به آن
استناد می گردد.
- قانون اقامت (Aufenthaltgesetz) شرایط مربوط به پذیرش پناهندگی و اقامت
را مورد برسی قرار میدهد.
- قانون آئین دادرسی پناهندگی (Asylverfahrensgesetz) مراحل اداری کار از
جمله تعیین محل زندگی را مشخص می کند.
- قانون خدمات ویژه پناهجویان (Asylbewerberleistungsgesetz) امکانات زیستی،
بهداشتی و درمانی و نیز خدمات نقدی و جنسی ای که به متقاضی پناهندگی تعلق
میگیرد را تعیین مینماید.
مراحله معرفی و ثبت نام و تعیین هایم (کمپ) پناهندگی
متقاضی پناهندگی موظف است بعد از رسیدن به خاک آلمان خود را به ادارات
پذیرش پناهندگی معرفی کند. اداره ای که وظیفه ثبت نام متقاضی پناهندگی را
به عهده دارد، اداره فدرال در امور مهاجرت و پناهندگی
(Bundesamtes für Migration und Flüchtlinge) می باشد که اصطلاحا به بوندس
آمت معروف است. در برخی ایالات یک و در برخی دیگر از ایالت بزرگ تر و پر
جمعیت تر دو یا سه مرکز برای معرفی و ثبت نام پناهجویان وجود دارد. (آدرس
این مراکز در ایالت های مختلف) در این مراکز مشخصات اولیه فرد متقاضی
پناهندگی سؤال می شود، اگر مدارکی دارد از وی تحویل گرفته می شود، از وی
انگشت نگاری بعمل میاید، از او عکس گرفته می شود. بعد از طی این مراحل و بر
اساس یک برنامه کامپیوتری، "هایم پذیرش اولیه" و شهری که در آن از وی
مصاحبه بعمل میآید، تعیین و متقاضی پناهندگی به آنجا تقسیم می شود.
تنها آندسته که همسرشان یا بچه زیر 18 ساله آنها قبل از خودشان به آلمان
آمده باشد، با ارائه اسم و آدرس و با اثبات رابطه خانوادگی، میتوانند به
محل عضو قبلی خانواده تقسیم شوند. در مورد افراد بیمار نیز فقط در شرایط
خاصی، که بسیار سخت می باشد، جابجائی به شهر دیگر نیز ممکن است.
مصاحبه و بازپرسی برای بررسی دلایل پناهندگی
در زمانی که متقاضی پناهندگی در هایم پذیرش اولیه است، از سوی اداره اداره
"بوندس آمت به او قراری داد می شود و کارمند اداره "بوندس آمت" در محل این
اداره با متقاضی پناهندگی در مورد دلایل پناهندگی اش با او مصاحبه انجام می
دهد. سؤال و جوابها در این مرحله توسط یک مترجم" قسم خورده" ترجمه می شود.
مصاحبه، مهمترین مرحله در کل مراحل مربوط به درخواست پناهندگی می باشد. اگر
فرد در این مرحله موفق شده و قبولی پناهندگی بگیرد، زندگی او در آلمان راحت
تر پیش خواهد رفت. اما اگر موفق نشده و جواب رد بگیرد، چندین سال طول خواهد
کشید تا مجددا شانس حضور در دادگاه و اثبات دلایل پناهندگی اش را بدست
بیاورد. از این رو مهمترین نکته این است که متقاضی پناهندگی قبل از مصاحبه،
حتما از طرف یک وکیل یا مرکز مشاوره در مورد اهمیت این مرحله مطلع و توجیه
گردد.
متقاضی پناهندگی می تواند قبل از معرفی خود وکیل بگیرد و در جریان بازپرسی
از وکیل بخواهد که وی را همراهی کند. اما داشتن وکیل در این مرحله الزامی
نیست. همچنین متقاضی پناهندگی می تواند اگر مایل باشد
یک فرد قابل اعتماد خود را با خویش بهمراه ببرد.
همیشه و قبل از شروع بازپرسی این سؤال از متقاضی پناهندگی پرسیده میشود که
آیا سالم هستید و آماده اید که در مصاحبه شرکت کنید؟ در صورتی که متقاضی
زیر فشار و ناراحتی های جسمی و روحی باشد یا داروهائی مصرف کند که بر تمرکز
او اثر منفی دارد، لازم است به بازپرس گفته شود. در شرایط روحی شدیدی که
شخص ناگزیر شده کشور خود را ترک کند و نظر به دشواریها و فشارهای روحی مسیر
فرار از کشور تا رسیدن به آلمان، قابل درک است که متقاضی پناهندگی تمرکز و
آرامش لازم برای بیان دقیق و منسجم دلایل پناهندگی خود را نداشته باشد. در
چنین شرایطی مراجعه به وکیل توصیه می شود.
متقاضی زن، در صورتی که دلایل پناهندگی او مسائل اخص زنان را شامل شود و در
صورتی که برای مصاحبه شونده مشکل باشد که با یک بازپرس یا مترجم مرد در
مورد مسائلش حرف بزند، می تواند درخواست کند که مایل است مصاحبه اش با یک
بازپرس و یا مترجم زن انجام شود.
پناهندگی به چه کسی تعلق می گیرد؟
بر اساس ماده 16a قانون اساسی آلمان "کسی که تحت تععیب سیاسی باشد می تواند
موقعیت پناهندگی بدست آورد." آنچه در این ارتباط مهم است "تحت تعقیب بودن"
است. بنابر این صرف فعال سیاسی یا مخالف یک رژیم دیکتاتوری بودن کافی نیست
تا به آن دلیل به کسی پناهندگی داده شود. همچنین موضع انتقادی و در صف
مخالفان بودن نیز به تنهائی کافی نمی باشد.
از طرف دیگر علت تحت تعقیب بودن مهم می باشد. ممکن است یک نفر از طرف یک
رژیم حاکم تحت تعقیب باشد ولی نه به دلیل سیاسی، بلکه به دلایل دیگر. اگر فردی
بدلیل فعالیت یا گرایش مذهبی خاصی تحت تعقیب بوده یا امنیتش در خطر قرار
گرفته باشد، و یا اگر این امکان وجود داشته باشد که بدلیل قوانینی که در آن
کشور وجود دارد آن فرد در صورت اخراج به کشورش در معرض خطر جدی قرار گرفته
و ممکن باشد بر علیه او حکم اعدام صادر شده یا شکنجه و زندانهای طویل المدت
در انتظارش باشد، (مثلا همجنسگرائی، رابطه خارج از ازدواج) ، در چنین
مواردی نیز درخواست پناهندگی فرد، مورد بررسی قرار می گیرند.
توجه: زمانی که از تحت تعقیب بودن صحبت می شود، پاسخ به سؤالات زیر به وکیل
کمک می کند تا درخواست پناهندگی برای شما را بطور موثرتری تنظیم کند:
چه فعالیتی داشته اید، از چه زمانی، با کدام انگیزه و زمینه قبلی، آیا در
ارتباط با یک گروه و سازمان شناخته شده بوده است یا یک حرکت مستقل بوده است،
روند تکاملی این فعالیتها چگونه بوده است، از کجا می توان ادعا کرد که این
فعالیتها ماهیت ضد رژیمی داشته است یا بر خلاف قوانین حاکم بوده است، به چه
دلیل رژیم روی این فعالیتها حساس بوده و اساسا چه ضرری به رژیم می رسانده
است، این فعالبتها چگونه برای رژیم لو رفته است، اگر یک کار گروهی بوده است
آیا بقیه افراد گروه نیز شناسائی شده اند، آیا رژیم در صدد دستگیری شما و
دیگر اعضاء گروه بر آمد، چه افرادی دستگیر شدند، سرنوشت آنها چه شد، چطور
شما دستگیر نشده یا اگر دستگیر شده بودید، چطور آزاد شده یا موفق به فرار
شدید، از زمان مخفی شدن تا خروج از کشور در کجا بودید، پول و هزینه خروج از
کشور را چگونه تهیه کردید، اگر بطور قاچاقی از کشور خارج شدید، چگونه
قاچاقچی را پیدا کردید و با چه پاس و مشخصاتی از کشور خارج شدید، اگر بطور
فرضی به کشور خود برگردانده شوید چه خطری در انتظار شماست؟ و سوالاتی دیگر
از همین دست.
مسیر راه
در جریان بازپرسی و انجام مصاحبه در اداره "بوندس آمت"، از متقاضی پناهندگی
در مور چگونگی خروج از کشور و چگونگی ورود او به آلمان سوال خواهد شد. اگر
دلایل تحت تعقیب بودن متقاضی پناهندگی در کشورش، از طرف بازپرس پذیرفته شده
باشد، و اگر متقاضی بتواند اثبات کند که بصورت مستقیم و هوائی وارد آلمان
شده است، در این حالت به او موقعیت پناهندگی بر اساس ماده 16a داده خواهد
شد.
کشورهای مجاور و همسایه آلمان و نیز تعدادی دیگر از کشورها به عنوان " کشور
امن ثالث" بحساب می آیند. بر اساس استدلال "اداره بوندس آمت" کسی که واقعا
جانش در کشورش در خطر بوده و از یکی از این کشورها عبور و خود را به آلمان
رسانده است، می توانسته در همآنجا درخواست پناهندگی کرده و لزوما نمی
بایستی درخواست خود را در آلمان ارائه بدهد. بنابراین اگر متقاضی پناهندگی
ویزای "شنگن" داشته باشد، درخواست وی به کشور صادر کننده ویزا فرستاده شده
و پس از تائید و موافقت کشور صادر کننده ویزا، پرونده فرد متقاضی در آلمان
بسته و به او برگه ای داده می شود تا با آن خودش را به همان کشور صادر
کننده ویزا معرفی کند.
تصمیم گیری و قضاوت در مورد صحت دلایل پناهندگی چگونه انجام می شود؟
در بررسی درستی یا نادرستی ادعای پناهندگی، فرد متقاضی باید بازپرس اداره "بوندس
آمت" را به دو روش قانع کند:
الف- اثبات ؛ یعنی از طریق ارائه سند واقعی که بتوان آنرا ارائه داد. در
این حالت، تنها اصل سند قابل قبول است و نه کپی آن.
طبعا اگر کسی هنگام مصاحبه، سندی نداشته باشد اما ادعا کند که می تواند
بعدا آنرا ارائه دهد، فرصت محدودی به این منظور به وی داده خواهد شد.
ب- اقناع و به باور رساندن ؛ اگر متقاضی پناهندگی نتواند سند و مدرکی در
اثبات ادعا های خود ارائه دهد، باید بتواند دلایل خود را به صورتی "منطقی و
قابل قبول و عاری از تناقض" برای بازپرس بیان کرده و به تمام سوال و جواب
های او پاسخ داده و او را در مورد حقیقت و صحت داشتن داستان زندگی اش به
باور برساند. در این ارتباط بیان دقیق و همراه با جزئیات حوادث، بسیار
ضروری است.
نکته مهم: رسیدگی به درخواست پناهندگی "ایندویدوئل" می باشد. یعنی هر فرد
باید در مورد شخص خود و دلائلی که به خود او مربوط می شود و خطری که متوجه
شخص او بوده است توضیح دهد. اگر فرد متقاضی شرایط عمومی کشور را برجسته
کرده و ادعا کند چون در کشور اعدام و شکنجه و ... هست، پس جان او هم در خطر
بوده است، اینگونه "کلی گوئی ها" مورد نظر قرار اداره بوندس آمت قرار نمی
گیرد. حتی اگر فردی از اعضاء خانواده متقاضی پناهندگی دستگیر یا حتی اعدام
شده باشد، این موضوع به تنهائی و به خودی خود دلیلی برای دادن قبولی
پناهندگی به فرد متقاضی پناهندگی نخواهد بود. بلکه او باید دلایل شخصی خودش
را توضیح داده یا بتواند دقیق و روشن توضیح دهد که چه ارتباطی بین آنچه که
برای عضو خانواده اتفاق افتاده، با خطری که اکنون متوجه او می باشد وجود
دارد.
جواب قبولی
اگر متقاضی پناهندگی اثبات کند یا بتواند به باور برساند که جانش در کشورش
در خطر بوده یا در صورت باز گردانده شدن به کشورش می تواند جانش به خطر
بیافتد، و اثبات کند که هوائی و مستقیم وارد آلمان شده، به او قبولی
پناهندگی بر اساس ماده 16a اعطا خواهد شد.
اگر نتواند ورورد مستقیم و هوائی خودش را اثبات کند، اما با این وجود اثبات
کند یا بتواند به باور برساند که جانش در کشورش در خطر بوده یا در صورت
باز گردانده شدن به کشورش می تواند جانش به خطر بیافتد، قبولی پناهندگی بر
اساس بند 1 از ماده 60 و یا بند 2 تا 7 از ماده 60 قانون اقامت به او تعلق
خواهد گرفت. تفاوت های هر یک از این موارد را می توان از وکیل یا یک مشاور
در امور پناهندگی سوال کرد.
جواب منفی
در صورت رد درخواست پناهندگی، سه گونه جواب منفی از سوی بوندس آمت قابل
انتظار است:
- بی پایه و اساس ( unbegruendet): این در حالتی است که متقاضی نتوانسته
دلایل خود را با سند اثبات کرده و همچنین نتوانسته در سوال و جواب ها
بازپرس را نسبت به واقعی بودن داستان زندگی اش قانع و به باور برساند.
معمولا در این گونه جواب رد، بازپرس دلیل اصلی خود را یا تناقضات در گفته
های متقاضی پناهندگی اعلام می کند ( و اگر دو نفر باشند، تناقض در گفته های
مثلا زن و شوهر با هم و ...) و یا تاکید می شود که گفته ها ی متقاضی
پناهندگی قابل باور نبوده است. در اعتراض به این جواب رد، فرد متقاضی دو
هفته فرصت دارد تا به دادگاه شکایت کند. تنظیم شکایت حتما باید توسط وکیل
انجام شود.
- آشکارا بی پایه و اساس (offensichtlich unbegruendet): این در حالتی است
که مشخص شود مدارکی که فرد متقاضی پناهندگی ارائه کرده، جعلی است و یا در
تحقیقات اداره بوندس آمت و استعلام از سفارت آلمان یا ادارات دیگر، مشخص
شود که گفته های متقاضی پناهندگی برخلاف حقیقت است. در اعتراض به این جواب
رد، متقاضی تنها یک هفته فرصت دارد تا به دادگاه شکایت کند. تنظیم شکایت
حتما باید توسط وکیل
انجام شود.
- ناوارد (unbeachtlich): این در صورتی است که متقاضی پناهندگی، ویزای یکی
از کشورهای عضو اتحادیه اروپا راداشته یا قبل از ورود به خاک آلمان از یک
کشور امن ثالث عبور کرده باشد. در این حالت به درخواست پناهندگی او رسیدگی
نمی شود و در صورت تائید و اعلام موافقت کشور صادر کننده ویزا، یا کشور امن
ثالث، متقاضی به آن کشور فرستاده خواهد شد.
حنیف حیدرنژاد، مددکار اجتماعی و مشاور در امور پناهندگی و مهاجربن
HOME |
