یکشنبه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۳ -IranSOS- مدرس دانشگاه و عضو هیئت مدیره انجمن زنان ایلام گفت: ضعف بنیه اقتصادی زنان یکی از عوامل مهم موثر در آسیب‌پذیری آنان است. به گزارش (ایسنا)، منطقه ایلام، حیران پورنجف، در نخستین نشست هم‌اندیشی بررسی موانع و مشکلات پیشروی زنان در جامعه‌ی ایلام که در دفتر (ایسنا)، منطقه ایلام، برگزار شد، افزود: مسائل زنان دارای ریشه‌های ساختاری است که حل و فصل آنها در گرو ظرفیت‌سازی در بدنه‌ی ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حقوقی جامعه است.
وی بیان کرد: بیان مکرر موضوعات و مشکلات مربوط به زنان در حوزه‌های عمومی می‌تواند زمینه‌های تغییر در وضعیت زنان را فراهم سازد لذا جدّیت فعالان حوزه‌ی زنان در پرداختن به مشکلات زنان در عرصه‌های مختلف می‌تواند در این راه تاثیرگذار باشد.
این کارشناس اجتماعی ادامه داد: جامعه‌ای که در شرایط گذار قرار دارد، یقیناً در ابعاد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تغییرات اساسی را تجربه خواهد کرد که به تبع این تغییرات، جایگاه‌ها و موقعیت‌های گروه‌های فرادست و فرودست اجتماعی نیز دستخوش تغییر خواهد شد.
وی ادامه داد: طولانی شدن دوره‌ی گذار عامل اصلی در تعمیق و گسترش مسایل و آسیب‌های اجتماعی است چرا که مشخصه اصلی دوره گذار بی‌ثباتی ساختارهای اساسی جامعه است. تا زمانی که جامعه به ثبات لازم برای برنامه‌ریزی در جهت پاسخ به نیازهای افراد خود نرسد، ظهور مشکلات و آسیب‌های اجتماعی به ویژه در حوزه‌ی زنان و جوانان همچنان روند صعودی خواهد داشت؛ چرا که زنان اصلی‌ترین قشر فرودست در جوامع سنتی و در حال گذار هستند.
عضو هیأت مدیره انجمن زنان استان با تاکید بر این‌که عامل اقتصادی نقش عمده‌ای در قشربندی و موقعیت اجتماعی افراد دارد، تصریح کرد: ضعف بنیه اقتصادی زنان یکی از عوامل مهم موثر در آسیب‌پذیری آنان است، چرا که اهرم اقتصادی از عوامل مهم دسترسی به قدرت سیاسی و اجتماعی است که زنان در جامعه ایلام از آن محروم هستند و این خود باعث فقیرتر شدن زنان اعم از شهری و روستایی شده است. گروه‌های مختلف زنان به ویژه دختران جوان فارغ‌التحصیل دانشگاهی بیشترین سهم را در بیکاری‌های رسمی و غیر رسمی و سایر آسیب‌های اجتماعی دارند، اما سهم زنان در این عرصه‌ها بیشتر از حد انتظاری است که نیازمند برنامه‌ریزی قوی و مدیریت جدی است تا این دغدغه‌ها کم‌رنگ‌تر شده و شرایطی برای بهبود موقعیت زنان در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی فراهم شود.
زهرا همتی، معاون مشارکت‌های مردمی بهزیستی استان ایلام در تحلیل مشکلات زنان در ایلام، اظهار کرد: جامعه ما در حال گذار از سنت به مدرنیته است، پس طبیعی است که نوعی تغییر در ابعاد مختلف از جمله در نقش‌ها و تعاریف آنها پدیدار شود، زیرا هم در جامعه سنتی و هم در جامعه مدرن تعاریف و انتظارات از نقش‌ها، به روشنی تبیین شده‌اند؛ اما در جامعه‌ی دستخوش تغییر که بسیاری از نقش‌ها ترک می‌شوند برای انتقال به جامعه مدرن نیازمند بازتعریف این نقش‌های سنتی و تعریف نقش‌های جدید است، بدین جهت زنان به عنوان نیمی از جمعیت جامعه برای ایفای نقش‌های جدید نمی‌توانند اصول ثابت گذشته را که مورد پذیرش اذهان سنتی است، همزمان با حرکت رو به جلو جامعه بپذیرند پس این امر که نیمی از جامعه یعنی مردان روندی رو به رشد داشته باشند اما زنان در مسیر رو به جلو نقش‌های سنتی را حفظ کنند به صورت امری آسیب‌زا نمایان می‌شود.
وی گفت: طبیعی است زنانی که در مسیر آموزش قرار گرفته‌اند با مسائل مربوط به حرکت از سنت به مدرنیته بیشتر در ارتباط هستند، بدین‌صورت که وقتی نسبت تحصیل‌کردگان دانشگاهی در سال‌های اخیر بین دختران و پسران آمار ۶۰ به ۴۰ درصد شده است، به صورت همزمان این انتظار و خواست هم در بین دختران ایجاد شده که آنها نقش‌های اجتماعی جدیدی را برعهده بگیرند و زمانی که در جامعه و در فرایند اشتغال و استخدام با واژگانی همچون «فقط مرد» و «ترجیحاً مرد» روبرو می‌شوند، به صورت ناخودآگاه موجب درماندگی آنها خواهد شد که این درماندگی خود را به شیوه‌های مختلف نشان می‌دهد.
افسردگی اولین نتیجه بارز درماندگی است
همتی، عضو هیأت مدیره انجمن بانوان استان ایلام، افسردگی را اولین نتیجه بارز درماندگی دانست و افزود: منشاء اصلی درماندگی، احساس ناتوانی در کنترل کردن وقایع زندگی است و این عدم کنترل، زنان را به سمت خودکشی و اعتیاد سوق می‌دهد و برنامه‌ریزان فرهنگی و اجتماعی در استان ایلام به دلیل آمار بالای خودکشی باید به عنوان یک راه‌حل پیشگیرانه در جهت تعریف مناسب نقش‌های متناسب با هویت زنان حرکت کرده و برنامه‌ریزی کنند و با تغییر در ساختارها و دادن حس کنترل از افزایش احساس درماندگی در زنان جلوگیری کنند.
وی ادامه داد: یکی دیگر از مسائلی که در حوزه‌های مختلف در جامعه ایلام بسیار بد تعریف شده «هویت جنسیتی» است که پژوهش‌های صورت گرفته نشان می‌دهد در بسیاری از امور، اولویت با پسران است به عنوان مثال خانواده‌ها به گونه‌ای رفتار می‌کنند که در پرداختن به هزینه‌های آموزشی اولویت با پسران است و میزان شرکت پسرها در دوره‌های آموزشی غیردرسی و کمک آموزشی با شهریه‌های بالا بسیار بیشتر از دختران است.
زنان خواهان مدیریت زنانه نیستند
فرنگیس علیلیان، عضو انجمن زنان ایلام با مقایسه وضعیت زنان جامعه امروز با ۲۰ سال گذشته گفت: با وجود فعالیت خوب فعالان زن در حوزه اقتصادی و اجتماعی و نقش موثر رسانه‌ها، تغییرات خوبی رخ داده است، اگرچه در جامعه ما با پیشینه سنتی، زن به عنوان جنس ضعیف شناسایی شده اما به واسطه حاکم شدن عنصر خرد و اندیشه تغییراتی در نگاه مردان که غالب جنسیت دولتمردان و سیاستگذاران را تشکیل می‌دهند ایجاد شده است. باید به تدریج نگاه جنسیتی جای خود را به این باور بدهد که به زن و مرد از حیث انسان بودن نگاه کنند و نه از حیث جنسیت. به همین واسطه جامعه زنان دنبال گرفتن مناصب مدیریتی به سبب زن بودن نیستند بلکه خواست اصلی این است که پست‌های مدیریتی کشور توسط افراد توانمند بدون در نظر گرفتن جنسیت گرفته شود.
عضو هیأت مدیره انجمن زنان در استان ایلام تاکید کرد: اگر در به کارگیری نیروها کارآمدی لحاظ شود و نه مولفه‌ی جنسیت و مدیران را براساس لیاقت و توان انتخاب کنند یقیناً شاهد رشد و پیشرفت جامعه و استفاده از تمام توان کشور خواهیم بود و البته به تبع آن وضعیت زنان تغییر خواهد کرد و مطالبات آنها نیز شکلی واقع بینانه به خود خواهد گرفت.
علیلیان با اشاره به کاهش میزان خودکشی زنان در ایلام نسبت به گذشته، گفت: آگاهی، خردمندی و فهیم بودن زنان در ایلام از عوامل موثر در کاهش یافتن آمار خودکشی و خودسوزی است.
وی افزود: چرا توانمندی زنان ما فقط در حرکت جامعه سنتی به سوی مدرنیته دیده نمی‌شود، در وضعیتی که زنان عنصر توان را در طول مبارزات دوره انقلاب و هم‌چنین ۸ سال دفاع علیه باطل و یا مشارکت در انتخابات‌های متعدد به رخ کشیده‌اند.
این فعال اجتماعی با اشاره به وضعیت مبهم زنان در جامعه کنونی که ساخت نیمه سنتی و نیمه مدرن دارد، خاطرنشان کرد: در حال حاضر زنان نه شهروند با مناسبات خاص خود هستند و نه ایلیاتی محسوب می‌شوند. مشکل جامعه ایلام به دلیل تعصبات ایلی، طایفه‌ای و عشیره‌ای است البته خانواده‌ها تا حدودی قانع شده‌اند و مردان جایگاه زنان را پذیرفته‌اند اما مشکل اصلی در بین جامعه مردان دولتمرد و سیاستگذار است.
علیلیان با شعاری خواندن عبارت «زن و مرد مکمل همدیگر هستند» گفت: اکثریت موانع و مشکلات پیشروی زنان همین فکر ناصواب «جنسیت ضعیف» است البته این مسئله یک مشکل جهانی برای زنان است اما با شدت بیشتر در ایران و ویژه‌تر در استان ایلام وجود دارد، چرا که در استان ایلام اگر بانویی قصد راه‌اندازی انجمنی برای فعالیت اعمال خیرخواهانه یا حمایت از زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست و کارآفرین را دارد، رد صلاحیت می‌شود.
نسرین شهبازی، معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان ایلام نیز در این میزگرد در پاسخ به سوالی در خصوص وضعیت زنان بدسرپرست و سرپرست خانوار استان ایلام اظهار کرد: یکی از خلأهای حوزه زنان در سطح کشور و ایلام، نبود بانک اطلاعاتی قوی در مورد وضعیت و توانایی زنان است و چون آمار و اطلاعات دقیقی در این حوزه وجود ندارد بنابراین نمی‌توان برای رفع نیازها و خواسته‌های این بخش برنامه‌ریزی دقیقی به عمل آورد.
معاون اداره کل بهزیستی استان ایلام، یکی از نیازهای کلی زنان را ارتقاء دانش جهت توانمندسازی بیان کرد و افزود: در جامعه ایلام به این نیاز کمتر توجه می‌شود، در صورتی که زنان امروز نسبت به قبل پیشرفت داشته‌اند. زنان ۲۰ سال گذشته خانه‌نشین بودند و انجام فعالیت‌های خارج از منزل در حمایت از همسر و اقتصاد خانواده و برخلاف میل خویش بوده است، ولی زن امروزی آگاه‌تر است و همین مقوله باعث می‌شود با توجه به شرایط جامعه حوزه فعالیت خود را انتخاب کنند.
وی با بیان ضرورت برنامه‌ریزی جهت ارتقاء کیفی زندگی زنان به عنوان یکی دیگر از نیازهای آنها گفت: این اقدام علاوه بر تأثیر در تحکیم بنیان خانواده‌ها سبب ارتقای سلامت جسمی و روانی زنان خواهد شد و در این راستا توسعه مراکز فرهنگی، ورزشی و تفریحی خاص زنان باید در دستور کار مسوولان اجرائی قرار گیرد.
شهبازی ضمن تاکید بر نقش تشکل‌ها و اقدامات غیردولتی در بهبود وضعیت زنان گفت: باید ظرفیت‌های جامعه دیده شود. در کنار ظرفیت‌ها و توانایی نهادهای دولتی باید سازمان‌ها و تشکل‌های مردم نهاد و NGOها که در راستای بحث خانواده و زنان فعال هستند شناسایی شوند و در بین خود این انجمن‌ها زمینه‌های همکاری و ارتباط گیری فراهم شود.
این عضو هیئت مدیره انجمن زنان در استان ایلام با تصریح بر ناکافی بودن اعتبارات نهادهای حمایتی گفت: زنان استان ایلام نسبت به کشور، بخش عمده‌ای از افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی را تشکیل می‌دهند که نشان از فقر، بیماری و پاره‌ای از مشکلات اجتماعی در استان است. علاوه بر زنان تحت حمایت، بخش دیگری از زنان شامل زنان تحصیل‌کرده به دلیل توانمندی‌های خود علاقمند به اشتغال، فعالیت و بهره‌مندی از امکانات هستند اما اعتبارات نهادهای حمایتی پاسخگوی نیاز آنها نیست.
وی تاکید کرد: توانمندسازی منحصر به بُعد اقتصادی نیست. فرد توانمند کسی است که بهترین تصمیم را برای خود بگیرد، پس زمانی که تفکر جامعه به مرحله‌ای برسد که بتواند تصمیماتی متناسب با شرایط و امکانات اتخاذ کند و منجر به حل مشکلات پیشروی گردد توان حرکت به جلو را خواهد داشت که در این زمینه ارتقاء دانش مثمرثمر خواهد بود.
شهبازی افزود: از خلأهای این زمینه، کمبود پژوهش‌ها و تحقیقات در مورد موانع و مشکلات در حوزه زنان است که عدم کاربردی بودن آثار، قابلیت اجرایی کردن را از بین برده است، بنابراین تحقیقات باید به گونه‌ای مطرح گردند که تبدیل به اصل کار برای اجرا گردد و از اتلاف قسمت اعظم سرمایه جلوگیری شود.
علیلیان در بخش دیگر میزگرد در خصوص عضوگیری و میزان استقبال از انجمن‌های فعال در استان با بیان این مطلب که اکثر احزاب و تشکل‌های غیردولتی از ضعف جدی در زمینه عضوگیری رنج می‌برند، خاطرنشان کرد: برای افزایش فعالیت انجمن‌ها باید حمایت‌های دولتی و ایجاد بسترهای لازم بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد. در حال حاضر همین اندک انجمن‌های موجود به دلیل بضاعت اندک مجبور هستند که گردهمایی، برنامه‌ها و جلساتی که برای آموزش و توسعه مورد نیاز است را به تعداد محدودی برگزار کنند البته حمایت‌های دولتی باید به گونه‌ای باشد که استقلال این انجمن‌ها از بین نرود.
عضو هیأت مدیره انجمن زنان با بیان این‌که یکی از عوامل موثر محدودیت اعضاء، سخت‌گیری‌های فراوان برای ثبت انجمن بود، تصریح کرد: زنان ایلام در حال تمرین کردن هستند و هنوز کار تعاونی و گروهی که خروجی مناسبی برای رسیدن به موفقیت باشد انجام نشده است و ضعف حمایت‌های بخش خصوصی نیز باعث شده که چشم ما بیشتر به دست دولتی‌ها باشد در حالی که کارخانجات و شرکت‌های بزرگ در استان‌های برخوردار از NGOهای فعال و موفق حمایت می‌کنند.
شهبازی در رابطه با ساختار اشتغال زنان در ایلام، اضافه کرد: نیاز به کار در جامعه زنان برای رسیدن به قدرت اقتصادی است چرا که عمدتاً، حلال مشکلات را اقتصاد ذکر می‌کنند.
وی اضافه کرد: یکی از مشکلات اشتغال زنان و رضایت به ارائه خدمات با حقوق پایین، فرار از محیط منزل است زیرا حقوق کم هیچ مزایای اقتصادی برای آنها ندارد اما مشکلات روحی فرد را کاهش می‌دهد. با این اوصاف برای متناسب کردن شرایط اجتماع باید قوانین عام‌تر باشد و نهادها و ساختارهای کلان تغییر کند.
به گزارش ایسنا، علیلیان درباره وضعیت اشتغال زنان جامعه معتقد است: یک قسمت امر آموزش، نوع نگاه به زن است که تفکرات اجتماعی و نه سیاسی بر وضعیت جامعه را طلب می‌کند اما با توجه به این‌که تفکر سیاسی بر اجتماع حاکم است و نگاه‌های مردسالارانه در حال تقویت شدن است نمی‌توان انتظار تغییرات چشم‌گیر در حوزه زنان را داشت.
اثبات هویت فردی، عامل اصلی حضور زنان در کسب شغل با حقوق ناکافی است
همتی با بیان این سوال که چرا نگاه مدیریتی مردسالارانه بر محیط زنانه حاکم است، ادامه داد: چرا سیاست‌های عملکردی زنان در محیط‌هایی که مشخصاً به آنان مربوط هستند همچون محیط مدارس، قوانینی مثل نوع لباس و پوشش توسط مردان وضع می‌گردد؟
وی تاکید کرد: اشتغال زنان به کار با حقوق نامناسب از طرفی برای اثبات بی‌نیازی خود به مرد است و از جهت دیگر به دنبال اثبات سطح توانایی‌های خود به جامعه است، جامعه‌ای که قصد ورود به جامعه مدرن را دارد اما خواهان ماندگاری زنان در جامعه سنتی است زیرا تنها با اثبات هویت فردی است که فرد می‌تواند در مورد خودش صحبت کند و به دیگران بگوید واقعاً چه کسی است؟
همتی با اشاره به انجمن‌های مردم نهادی همچون خیریه‌ها و کانون‌های زیست محیطی که فعالیت زنان در آن از اکثریت برخوردارند، خاطرنشان کرد: فعالیت زیست محیطی تعرض به حوزه قدرت کسی نیست اما فعالیت برای زنان، تعرض به حوزه قدرت دیگران قلمداد می‌شود در صورتی که آموزش‌ها باید در راستای ارتقای سلامت جامعه زنان در تحقق تحکیم بنیاد خانواده صورت گیرد.
هم‌چنین پورنجف، فعالیت سازمان‌های مردم نهاد را به عنوان یکی از شاخص‌های ارزیابی توسعه جامعه، مطرح کرد و ادامه داد: در استان ایلام به دلیل ضعف بنیه‌ی اقتصادی و مالی، این قبیل سازمان‌ها نگاه حمایتی به دولت دارند که همین امر زمینه‌ی وابستگی به دولت و عدم موفقیت آنان در رسالت و ماموریت‌های تعریف شده در اساسنامه‌های آنان را فراهم ساخته است. از دیگر سو، سازمان‌هایی که براساس تفکر و آگاهی منطقی در خصوص ماهیت و فلسفه وجودی سازمان‌های مردم نهاد، فعالیت می‌کنند در تعامل با دیگر سازمان‌های غیر دولتی که به دستگاه دولتی وابسته شده‌اند، با مشکل مواجه می‌شوند و همین امر حرکت در مسیر توسعه و کمک به جامعه در حل مسائل اجتماعی و اقتصادی را کند ساخته است.
این دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی در جواب این سوال که چرا با وجود آگاهی از مشکلات، نسل جدید زنان همان مشکلات نسل‌های قبلی را تجربه می‌کنند، بیان کرد: از مقتضیات جوامع مدرن حرکت به سمت شرایطی است که امکان دسترسی، قدرت اجتماعی را برای همه اقشار (فارغ از جنسیت) آنان فراهم سازد. در شرایطی که جوانان امروز و بویژه زنان به دلیل تحصیلات و ارتباط اجتماعی از آگاهی بیشتری نسبت به نسل‌های قبلی برخوردار هستند اما به دلیل وجود موانعی که رنگ و بوی قانونی، عرفی و گاه مذهبی دارد امکان دسترسی آنان در رسیدن به اهرم‌های قدرت مانند شغل و کسب و کار محدود می‌گردد. مثلاً در استخدامی‌ها با واژه‌هایی همچون «فقط مرد» یا «ترجیحاً مرد» روبرو می‌شویم پس در این شرایط چه کسی باید پاسخگوی انتظارات نسل جدید زنان استان که تحصیلات، آگاهی و نیز دغدغه‌های بیشتری نسبت به نسل‌های قبلی زنان دارند، باشد.
همتی هم در این خصوص معتقد است فرار از ساختارها، راه حل نیست چون تغییر نمی‌کنند، اما اگر کارگزاران اهداف داشته باشد تغییر ساختار نیز محقق می‌شود.
شهبازی در ادامه ضمن تاکید بر مطالبه‌گری اظهار کرد: همه مشکلات ناشی از ساختارهای قانونی و حقوقی نیست و در پاره‌ای موارد که هیچ منع قانونی وجود ندارد عرف و سنت مانع ورود زنان به عرصه اجتماع است که در این شرایط خود زنان با ورود در صحنه می‌توانند در تغییر وضعیت موثر باشند به عنوان نمونه زن روستایی که می‌خواهد آموزش رانندگی تراکتور ببیند نه تنها در قانون رد نشده است بلکه در ارتباط با شکل ساختاری قرار نمی‌گیرد ولی شناخت و آگاهی‌های افراد از این موضوع مانع سر راه است البته وجود قسمتی از این تفکرات بدلیل تاثیرپذیری اجتماع است.
وی اضافه کرد: واقعیت‌های جامعه نشان دهنده سطح مشکلات زنان است اما افزایش سطح آگاهی چه زمانی و توسط کی اتفاق می‌افتد؟ کسانی در این زمینه می‌توانند در عرصه فعالیت کنند که دردها را چشیده باشند، پس باید کسانی که در انجمن‌ها هستند، یکسری برنامه‌ها در جهت کاهش موانع، تنظیم و مطالبه‌گر آن باشند تا تغییرات ایجاد شود و البته یکی از راه‌های شناسایی افراد توانمند، ورود آنها به عرصه کار است.
تنظیم از رقیه کاظمی، خبرنگار ایسنای منطقه ایلام