پنجشنبه ۰۵ شهریور ۱۳۹۴-۲۰۱۵-۰۸-۲۷-IranSOS- کانون مدافعان حقوق بشر با انتشار گزارش مرداد ماه به بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران پرداخته و یادآور شده است که اجرا نکردن ماده ۱۳۴ اصلاحی قانون مجازات اسلامی از «مصادیق بازداشت‌های خودسرانه و سوء استفاده از اختیار است که خود جرم سنگینی علیه مسئولان قضایی است.» همچنین در مقدمه این گزارش می‌خوانیم: «دست مأموران امنیتی و دادگاه‌ها باز است تا متهمان سیاسی را متهمان امنیتی محسوب کرده و به شیوه‌ای خشن با آنان برخورد کنند.» گزارش منتشر شده حاکی است که طی ماه گذشته حداقل ۳۹ تن در ایران اعدام شده و دو مورد قطع دست و پا در مشهد صورت گرفته است. درباره این گزارش با شیرین عبادی، رئیس کانون مدافعان حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۰۳ میلادی گفتگو کردیم.
یورونیوز: انتشار گزارش ماهانه کانون مدافعان حقوق بشر همزمان با بازداشت یکی از روزنامه نگاران به نام کیوان مهرگان است، برای تحمل یک سال حبس که مربوط به پرونده‌ای در سال ۱۳۸۹ بوده و نیز ممانعت از آزادی بهاره هدایت، از فعالان جنبش دانشجویی که بیش از ۵ سال و نیم در زندان به سر برده با در دست داشتن حکم آزادی، از سوی دادستانی به تحمل دو سال حبس تعلیقی مربوط به پرونده ۱۳۸۵ محکوم شده است. آیا به اجرا گذاشتن این احکام پیشین، از نوعی سیاست ورزی در دستگاه قضائی خبر می‌دهد یا روالی عادی است؟
شیرین عبادی: «اساسا در ایران مساله مهم نبود دادرسی عادلانه است. بهاره هدایت از روز اول هم نباید زندانی می‌شد. همین طور روزنامه نگاران را چرا دستگیر می‌کنند؟. کل این احکام از ابتدا خطا و خلاف قوانین داخلی و تعهدات بین المللی دولت ایران است. متاسفانه گاهی اوقات مسائل سیاسی نیز اضافه شده و باعث سخت گیری‌های بیشتری می‌شود. من تصور می‌کنم در آن برهه از زمان هستیم. یادمان باشد زمانی که آقای خاتمی هم در قدرت بودند، بسیاری از روزنامه نگاران طرفدار ایشان نیز زندان را تجربه کردند.»
یورونیوز: تهدید جانی نسرین ستوده، وکیل مدافعی که مدتی طولانی را زندانی بود و با احکام سنگینی رو به رو شد، یادآور حوادثی به ویژه در دولت اول اصلاحات است که توسط نیروهایی رقم خورد که از آن‌ها به عنوان «خودسر» یاد می‌شد. آیا این مساله نگران کننده نیست؟ دلیل چنین برخوردهایی چیست؟
شیرین عبادی: «این موضوع نشان از تعدد مراکز قدرت در ایران دارد. متاسفانه این امری است که سابقه تقریبا ۲۵ ساله دارد. یعنی از سال‌های آخر عمر امام، نهادهای موازی درست شد و بعد در دوران آقای خامنه‌ای شدت بیشتری گرفت. این مساله باعث می‌شود که نهادهای تصمیم گیر به ویژه در مسائل امنیتی متعدد شود. این‌ها در رقابت با یکدیگر قانون شکنی می‌کنند و بسیاری از مسائلی را پیش می‌آورند که شاهدش هستیم. یکی از این مسائل، موضوع [پرونده] بهاره هدایت است که قاضی صادر کننده حکم می‌گوید او باید آزاد شود اما دادستان جلوی حکم را می‌گیرد. یا در حالی که آقای روحانی دم از آشتی ملی، آزادی زندانیان سیاسی و محصورین می‌زند، می‌بینیم که عملکرد ماموران امنیتی که در حقیقت زیر مجموعه [دولت] ایشان هستند، روز به روز خشن‌تر می‌شود. این چیزی جز تعدد مراکز قدرت و رقابت‌های سیاسی درون گروهی نیست و همین مساله موضوع را برای حکومت ایران خطرناک کرده و کشور ایران را به لبه پرتگاه می‌برد.»
یورونیوز: ولی به نظر می‌رسد که حکومت ایران چندان نگران نیست و وقتی به سخنان آقای محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه گوش می‌دهیم اساسا موضوع نقض حقوق بشر در ایران را انکار می‌کند. در رابطه به آنچه اشاره کردید فکر می‌کنید چقدر حاکمیت به این موضوع حساس است؟
شیرین عبادی: «حکومت ایران به مساله حقوق بشر حساس نیست و به همین دلیل ما شاهد اعمالی هستیم مانند اعدام زندانی سیاسی که دو روز قبل اتفاق افتاد و همچنین روز به روز بالارفتن شمار اعدام‌ها یا دستگیری فعالان و کسانی که اهل خشونت نبوده ولی منتقد هستند. آقای لاریجانی در سازمان ملل متحد آمارهایی را که نهادهای حقوق بشری و همین طور آقای احمد شهید ارائه می‌کنند، تکذیب نمی‌کند اما آن را نقض حقوق بشر نمی‌داند. از جمله در ماه گذشته، ما دو مورد قطع دست سارق [در ایران] داشته‌ایم. آقای لاریجانی آن را منکر نمی‌شود زیرا این این اطلاعات را خود قوه قضائیه در اختیار رسانه‌ها گذاشته است ولی وی با افتخار می‌گویند که ما شریعت اسلام را اجرا می‌کنیم. همیشه پرسش من این است که آیا در جهان فقط ایران و عربستان سعودی تنها کشورهای مسلمان‌اند؟ کشورهایی مثل مراکش، تونس و اندونزی که حکم قطع دست سارق در آن اجرا نمی‌شود مسلمان نیستند؟ پرسش بر سر این است که اسلام چیست و چه می‌گوید. حکومت ایران پشت سپر اسلام پنهان شده است و نقض حقوق بشر را با آن می‌خواهد توجیه کند.»
یورونیوز: هرگاه از افزایش شمار اعدام‌ها در دولت آقای روحانی انتقاد شده، گفته می‌شود که این اقدام به دست قوه قضائیه صورت می‌گیرد و ربطی به دولت ندارد. با این حساب، توقع بهبود وضعیت حقوق بشر و اجرای حقوق شهروندی از دولت آقای روحانی چقدر واقع بینانه است؟
شیرین عبادی:«قبول دارم که قوه قضائیه مستقل از دولت است ولی در عین حال فراموش نکنیم که بسیاری از کسانی که در زندان به سر می‌برند به دلیل پرونده سازی ماموران امنیتی محبوس شده‌اند. از جمله بهاره هدایت. وزیر اطلاعات را آقای روحانی انتخاب می‌کند و عضوی از کابینه است. بنابر این انتظار ما از آقای روحانی، انتظار بی‌جایی نیست زیرا وزارت اطلاعات با رفتار خشن و فراقانونی ماموران آن در حقیقت در زیرمجموعه دولت آقای روحانی قرار دارد. از این رو آقای روحانی به طور مسلم مسوول بسیاری از حوادثی است که در ایران اتفاق می‌افتد از جمله زندانی شدن بهاره هدایت. از سوی دیگر رئیس جمهوری طبق قانون اساسی وظیفه نظارت بر اجرای صحیح قانون اساسی را دارد. این وظیفه را نه آقای روحانی و نه هیچ رئیس جمهوری دیگری در جمهوری اسلامی ایران انجام نداده است زیرا بالا‌تر از هر سه قوه رهبر و حکم حکومتی است و آنان جرات نکردند که بر اجرای قانون اساسی نظارت کنند. علاوه بر همه این موارد، وعده‌های انتخاباتی آقای روحانی را هم باید افزود. زمانی که آقای روحانی انتخاب شدند، بهبود وضعیت حقوق بشر، آزادی زندانیان سیاسی، رفع حصر از موسوی، کروبی و زهرا رهنورد را وعده دادند. آقای روحانی حقوقدان هستند و حتی پروانه وکالت هم دارند. بنابراین می‌دانستند که اختیارات رئیس جمهوری در چه حدی است. چرا این وعده‌ها را دادند؟ آیا خدای ناکرده قصد فریب مردم را داشتند یا قصد انجامش را داشتند ولی دست‌هایی آشکار و پنهان مانع شده است. اگر شق دوم است یعنی می‌خواهند انجام دهند ولی مسائلی مانع است پس چرا صادقانه با مردم حرف نمی‌زنند و نمی‌گویند مشکلات از کجا ناشی می‌شود و چه راه حل‌هایی وجود دارد؟»
یورونیوز: در حال حاضر از سوی حاکمیت ایران، قدم‌هایی در دیپلماسی و رابطه با غرب برداشته شده است. در همین حال نگرانی‌هایی از نادیده انگاشته شدن نقض حقوق بشر در ایران از سوی غرب وجود دارد. فکر می‌کنید این دغدغه‌ای به جاست؟ همین طور نظرتان درباره اینکه برخی می‌گویند «غرب از موضوع حقوق بشر استفاده ابزاری می‌کند» چیست؟
شیرین عبادی: «دولت‌ها همیشه به فکر منافع ملی و مردم خود هستند. پای میز مذاکرات اقتصادی و امضای قراردادهای تجاری، متاسفانه ارزش‌های حقوق بشری به فراموشی سپرده می‌شود. از سوی دیگر من با منزوی کردن ایران مخالفم زیرا بایکوت ایران سبب می‌شود تا دیواری به دور خود بکشد و در غیاب نظارت بین المللی هر بلایی که بخواهد بر سر مردم بیاورد. نمونه‌اش کره شمالی است که کاملا از دنیا جداست و وضعیت مردم هم روز به روز بد‌تر می‌شود. بنابراین چاره چیست که ضمن وارد نشدن ایران به انزوای بین المللی، مساله حقوق بشر نیز فدای قدرت و مبادلات سیاسی و اقتصادی نشود. این امر برعهده مدافعان حقوق بشر ایرانی و رسانه‌های بین المللی مانند یورونیوز است. ما مدافعان حقوق بشر ایرانی باید از طریق رسانه‌ها، صدای خود را به گوش مردم غرب برسانیم یعنی کسانی که رای می‌دهند و سیاستمداران را انتخاب می‌کنند. هنگامی که وضعیت نا به سامان زندانیان سیاسی و اعدام مبارزان سیاسی و قطع دست سارق یا شکنجه زندانیان را به اطلاع مردم اروپا برسانیم و بگوییم سیاستمداران شما که دائما دم از حقوق بشر می‌زنند، این نکته‌ها را فراموش می‌کنند و قراردادهای تجاری امضا می‌کنند. آنگاه مردم اروپا آگاهانه پای صندوق رای می‌روند و سیاستمداران دیگر نمی‌توانند خود را به نداستن و فراموشی بزنند. بنابر این در این زمان، که دولت ایران تصمیم گرفته با غرب رابطه برقرار کند، وظیفه مدافعان حقوق بشر برای اطلاع رسانی از همیشه سنگین‌تر است.»
نگارش از علی خردپیر