جمعه ۰۳ اردیبهشت ۱۳۹۵-۲۰۱۶-۰۴-۲۲-IranSOS- آقای زید رعدالحسین، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل ، با ارسال این نامه توجه شما را به وضعیت وخیم زندانیان عقیدتی و زندانیان سیاسی در ایران، و به ویژه زندانیان محروم از مراقبت مناسب پزشکی، جلب میکنم. پیش از ارائه ی اطلاعاتی دربارهی زندانیان بیمار، بهطورِ خلاصه بعضی از مقررات سازمان ملل را در این زمینه و نیز مقررات آئیننامه زندانهای ایران را یادآور میشوم.
ماده ۲۲ (۲) «ﻣﻘﺮرات ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن» مصوب شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در ۱۳ مه ۱۹۷۷ مقرر میکند: زندانیان بیماری که نیاز به مداوای تخصصی دارند باید به موسسه های تخصصی یا بیمارستانهای عادی منتقل شوند.
بر اساس مادهی ۴۵ (۳) همان مقررات: انتقال زندانیان باید به هزینه ی اداره زندان باشد و شرایط یکسانی برای همه ی آنها فراهم شود.
مادهی ۶ (۱) مقررات، ناظر بر ماده های بالا است: مقررات زیر بهطورِ غیرجانبدارانه به اجرا درخواهندآمد. هیچ تبعیضی بر اساس نژاد، رنگ، جنس، زبان، دین، عقیده ی سیاسی یا عقاید دیگر، منشأ ملی یا اجتماعی، مالکیت، تولد یا جنبهای دیگر، نباید اعمال شود.
اصول اساسی رفتار با زندانیان (۱۹۹۰) مصوب سازمان ملل مقرر میدارند که همهی «زندانیان به خدمات بهداشتی موجود در کشور بدون تبعیض بر اساس وضعیت حقوقی خود، دسترسی داشته باشند» (بند ۹).
مجموعهی اصول برای حمایت از همهی اشخاص در هر شکلی از بازداشت یا زندان، مصوب مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۸۸، مقرر میدارد: «فرد بازداشتشده یا زندانی پس از پذيرش در محل بازداشت يا زندان بايد در اسرع وقت مورد معاينه پزشكی مناسب قرار گیرد و پس از آن مراقبت و درمان پزشكی بايد در هنگام لزوم برای وی فراهم شود. اين مراقبت و درمان رايگان خواهد بود» (اصل ۲۴).
آئيننامهی اجرايي سازمان زندانهای ایران در مورد مداوای کلیه ی زندانیان در داخل زندان و خارج آن چنین مقرر میدارد: «تا جايي كه امكانپذير است بايد ترتيبي اتخاذ شود كه احتياجهاي درماني و بهداشتي محكومان بيمار در داخل مؤسسه يا زندان تأمين شود تا به انتقال محكوم به خارج از مؤسسه يا زندان نيازي نباشد. با اين همه در موارد ضروري خروج محكوم از زندان براي معالجه بايستي با تأييد بهداري زندان و اجازه رييس مؤسسه يا زندان و موافقت قاضي ناظر باشد» (مادهی ۱۰۳).
تأسف بار است که دولتمردان جمهوری اسلامی ایران پیوسته از رعایت تعهدات بینالمللی تصریحشده در مقررات سازمان ملل و حتا مقررات خود، به ویژه در مورد فراهم کردن امکان دسترسی زندانیان عقیدتی به مداوای مناسب و منظم پزشکی، سر باز زدهاند. همچنانکه در زیر ملاحظه خواهید کرد، قصور این دولتمردان از ارائه ی مراقبت پزشکی و بهداشتی مناسب به زندانیان سیاسی بیمار حتا در داخل زندانها و در بهداری زندانها با سیاست ایشان در محروم کردن روشمند زندانیان سیاسی از بسیاری حقوق دیگر سازگار است. این قصور ممکن است رویهای روشمند برای ترساندن فعالان منتقد رژیم در جامعهی مدنی و احتمالاً معادل جنایت ٬شکنجه، مجازات و بدرفتاری غیرانسانی٬ باشد.
در حقیقت، دولتمردان زندانیان عقیدتی را دو بار مجازات میکنند: یک بار با دستگیری خودسرانه و زندانی کردن آنها بهخاطر فعالیتهای صلحآمیز و سپس با ایجاد شرایط غیرقابل تحمل در حبس، از جمله محرومیت زندانیان بیمار از مداوای پزشکی که سلامت و وضعیت جسمی آنها را به خطر میاندازد.
متأسفانه باید تأکید کنم که اطلاعات موجود در زیر بههیچوجه جامع نیست. این زندانیان فقط چند تن از بسیاری از زندانیان عقیدتی بیمار و نیازمند به مداوای پزشکی هستند.
مرگ در زندان
فدراسیون بینالمللی جامعه های حقوق بشر و گروههای حقوق بشر دیگر اطلاعاتی را دربارهی در حدود ۵۰ زندانی را ثبت کرده اند که از سال ۲۰۰۳ در زندانهای کشور در شرایطی غیرعادی به دلایل مختلف جان خود را از دست دادهاند، از جمله: ضرب و جرح و قصور از مداوا پس از آن؛ شکنجه و فقدان مراقبت پزشکی.
به نظر میرسد دولتمردان در بعضی موارد به عمد از تأمین مداوای بهموقع پزشکی خودداری کرده اند و موجب مرگ زندانیان شده اند (مثل آقایان اکبر محمدی در سال ۲۰۰۶، هدی صابر در سال ۲۰۱۱ و چند تن دیگر). در موارد دیگر، زندانیان در زیر شکنجه کشته شدهاند، مثل آقای ستار بهشتی، وبلاگ نگار و کارگر، که در سال ۲۰۱۲ در بازداشتگاه پلیس درگذشت. آخرین مورد در این زمینه آقای شاهرخ زمانی (فعال سندیکایی) ۵۱ ساله بود که در سپتامبر ۲۰۱۵ (شهریور ۱۳۹۴) در شرایطی بسیار مشکوک در زندان رجایی شهر درگذشت. با وجود اینکه مسؤولان اعلام کردند که در بارهی مرگ او تحقیق خواهند کرد، تاکنون هیچ اطلاعاتی در این زمینه منتشر نکردهاند.
نمونه هایی از زندانیان تازه آزادشده
* آقای محمد سیفزاده، وکیل حقوق بشری و عضو بنیانگذار کانون مدافعان حقوق بشر (سازمان عضو فدراسیون)، که روز ۱۹ اسفند ۱۳۹۴ پس از تحمل پنج سال زندان بهخاطر فعالیتهای حقوق بشری خود آزاد شد، میگوید وقتی در زندان دچار سکته شد، تا مدتها او را نزد دکتر نبردند. بعد از سکته دست و پای آقای سیفزاده بی حس شد و سپس او دچار کم بینایی و کمشنوایی شد. بر اساس آخرین اظهار نظر کمیسیون پزشکی قانونی در اسفند ماه ۱۳۹۴، سیفزاده بارها در زندان دچار سکته مغزی شده بود. چهار بار نیز به دادستانی درباره ی خطر مرگ او هشدار داده شد.
به علاوه، زمانی که آقای سیفزاده به خاطر نفس تنگی در بیمارستان بستری شد، باید تمام هزینه های بیمارستان را پرداخت میکرد، چون امکان نداشت که زندان و بهداری این هزینه را برای یک زندانی پرداخت کند. به گفته ی او، همه ی زندانیان در این شرایط هستند. مسؤولان بودجهای برای این کار در نظر نگرفته اند. اگر زندانی پرداخت نکند باید مدتها در نوبت بماند و معلوم نیست زنده بماند. زندانیان بیمار علاوه بر هزینهی خود، باید هزینههای تغذیه و جانبی سه مأمور مراقب را تأمین کنند.
* آقای علیرضا رجایی، روزنامه نگار و استاد دانشگاه، پس از بیش از چهار سال زندان بهخاطر فعالیتهای صلحآمیز در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۹۴ آزاد شد. او در زندان دچار مشکلات دندان بود، ولی پساز آزادی پزشکان تشخیص دادند که دچار سرطان فکّ و صورت شده است و اکنون به طورِ منظم شیمی درمانی میکند.
بعضی از زندانیان بیمار که در وضعیت اضطراری تر به سر میبرند
• خانم زینب جلالیان، زندانی سیاسی کُرد، محکوم به حبس ابد، به سرعت بینایی خود را از دست میدهد که بنا به گزارشها ناشی از جراحتها و شکنجهی شدید طی حبس پیش از محاکمه است.
• آقای حسین رونقی ملکی، وبلاگ نگار، یکی از کلیههای خود را از دست داده و دچار نارسایی کلیهی دیگر است. هر دو مشکل در اثر شکنجه و بدرفتاری طی حبس طولانی پیش از محاکمه رخ داده است. او همچنین دچار مشکلات گوارشی، دیسک، آرتروز گردن و زانوست. وی بعد از اعتراضهای پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ دستگیر و بهخاطر استفاده از آزادی بیان در وبلاگ خود، محاکمه شد و اکنون حکم ۱۵ سال زندان را میگذراند.
• آقای عیسی سحرخیز، روزنامه نگار، دارای غدهی احتمالاً سرطانی بزرگی در بخش فوق کلیوی است. آقای سحرخیز پس از تحمل بیش از چهار سال زندان به خاطر انتقاد از دولتمردان و به ویژه از آیت الله خامنه ای، رهبر کشور، در تاریخ ۱۱ مهر ۱۳۹۲ آزاد شد. مسؤولان او را دوباره در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۹۴ دستگیر کردند. از آن پس او دچار تشنجاتی شده ولی هنوز در حبس پیش از محاکمه به سر میبرد.
• آقای افشین سهرابزاده، زندانی سیاسی کُرد، دچار سرطان روده و مشکلات تنفسی است. وی از سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) حکم ۲۵ سال زندان را به اتهامِ محاربه از طریق عضویت در یکی از گروههای مخالف کُرد میگذراند. بنا به گزارشها، او در حبس پیش از محاکمه به شدت شکنجه شده است.
• خانم نرگس محمدی، سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر (سازمان عضو فدراسیون بینالمللی جامعه های حقوق بشر)، دچار فلج عضلانی و آمبولی ریوی است. در مدت کوتاهی که او در مهر ۱۳۹۴ به بیمارستان منتقل شد، مأموران وی را به تخت زنجیر کردند. خانم محمدی بهخاطر فعالیتهای حقوق بشری خود به شش سال زندان محکوم شده بود و در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۹۱ برای گذراندن حکم دستگیر شد. مسؤولان او را در تاریخ ۱۰ مرداد ۱۳۹۱ به دلایل پزشکی آزاد کردند، اما در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۴ او را دوباره دستگیر کردند، با وجود اینکه هنوز بیماریهای او بهبود نیافته بود. در حال حاضر او به اتهامهای تازهای مربوط به فعالیتهای حقوق بشری صلحآمیز متهم شده و روز ۲۰ آوریل ۲۰۱۶ (۱ اردیبهشت ۱۳۹۵) دادگاه او برگزار شد.
بعضی از دیگر زندانیان بیمار
• آقای بهنام ابراهیمزاده، فعال سندیکایی، دچار آرتروز گردن، سردردهای شدید و مشکلات کلیه و روده است و قبلا دچار خونریزی داخلی شده است. آقای ابراهیمزاده به خاطر فعالیتهای صل حآمیز سندیکایی خود از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ (۱۳۸۹ـ۱۳۹۴) پنج سال در زندان گذراند. اما پیش از به پایان رسیدن حکم، مسؤولان اتهامهای تازهای علیه او مطرح و باز هم او را به ۷ سال و ۱۰ ماه زندان محکوم کردند.
• آقای احمد دانشپور مقدم، زندانی سیاسی، دچار کولیت اولسراتیو است. وی از سال ۲۰۰۹ به اتهام تماس با یکی از گروههای مخالف در خارج محکوم به اعدام است.
• آقای محسن دانشپور مقدم، زندانی سیاسی، دچار مشکلات قلبی، آرتروز زانو و احتمالاً آلزهایمر است. وی از سال ۲۰۰۹ به اتهام تماس با یکی از گروههای مخالف در خارج محکوم به اعدام است.
• آقای عبدالفتاح سلطانی، وکیل حقوق بشری و عضو بنیانگذار کانون مدافعان حقوق بشر (سازمان عضو فدراسیون)، دچار بیماری گوارشی و مشکلات قبلی است. آقای سلطانی از سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰) حکم ۱۳ سال زندان را میگذراند که به تازگی به ۱۰ سال کاهش یافته است.
• آقای محمد حسین کاظمینی بروجردی، رهبر مذهبی، دچار بیماری قند، آسم، پارکینسون، مشکلات قلبی و کلیوی و ضعف بینایی در یکی از چشمهاست. آقای کاظمینی بروجردی به خاطر انتقاد از رهبر کشور و ایدئولوژی مذهبی کشور از سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵) حکم ۱۱ سال زندان را میگذراند.
• آقای محمد صدیق کبودوند، رئیس سازمان حقوق بشر کردستان، دچار مشکلات قلبی، پروستات و فشار خون بالاست. او در زندان یک بار سکته قلبی کرده و دچار حمله های مغزی شده است. آقای کبودوند به خاطر فعالیتهای حقوق بشری از تیر ۱۳۸۶ حکم ۱۰.۵ سال زندان را میگذراند.
• آقای امید کوکبی، فیزیکدان برجسته ی جوان، از بهمن ۱۳۸۹ به خاطر ردّ همکاری در برنامه های پژوهش نظامی، حکم ۱۰ سال زندان را میگذراند. پس از تشخیص سرطان کلیه، آقای کوکبی روز ۲۰ آوریل ۲۰۱۶ (۱ اردیبهشت ۱۳۹۵) مورد عمل جراحی قرار گرفت و پزشکان کلیه ی راست او را خارج کردند.
• خانم بهاره هدایت، مدافع حقوق دانشجویان و زنان، ممکن است در اثر مخالفت با حق پیگیری درمان خود در بیرون از زندان امکان مادر شدن را از دست بدهد. او از سال ۲۰۰۹ به خاطر فعالیتهای صلح آمیز خود در زندان به سر میبرد و بنا بود در آگوست ۲۰۱۵ (مرداد ۱۳۹۴) آزاد شود، اما مسؤولان وی را برای گذراندن حکم دو سال زندان که پیشتر تعلیق شده بود، در زندان نگه داشتند.
در پایان، شما را فرا میخوانم تا از دولتمردان ایران بخواهید با رعایت کامل حقوق بین المللی دسترسی فوری دسترسی همه ی زندانیان را به مراقبت پزشکی و بهداشتی مناسب و کافی تضمین کنند؛ فوری و بدون قیدوشرط همه ی زندانیان عقیدتی را آزاد کنند، زیرا آنها خودسرانه در حبس به سر میبرند؛ و به اعلامیه ی جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و دیگر عهدنامه های بین المللی که ایران تصویب کرده، پایبند باشند.
با احترام،
عبدالکریم لاهیجی، رئیس فدراسیون بینالمللی جامعه های حقوق بشر (FIDH)
رونوشت:دکتر احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران
***
فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر سازمان غیردولتی حقوق بشری است که ۱۷۸ سازمان را در حدود ۱۲۰ کشور متحد کرده است. فدراسیون از سال ۱۹۲۲ از کلیه ی حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که در اعلامیه ی جهانی حقوق بشر تعریف شده، دفاع میکند. دفتر مرکزی فدراسیون در پاریس و دفترهای منطقه ای آن در اَبیجان، باماکو، بروکسل، کُناکری، ژنو، لاهه، نیویورک، پرتوریا و تونس قرار دارند.
متن فارسی: https://www.fidh.org/article19771
متن انگلیسی: https://www.fidh.org/article19770