چهارشنبه ۱۱ اسفند، ۱۴۰۰-۰۳٫۰۲٫۲۰۲۲-SOS Iran- یک کارشناس حفاظت خاک گفت: متأسفانه طی چند سال اخیر شاهد فرونشست‌هایی در برخی از نقاط شهر کاشمر هستیم.هادی معماریان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به وضعیت فرونشست دشت کاشمر افزود: کاشمر با ۸۳ صدم متر حداکثر و ۴۶ صدم متر حداقل فرونشست در سال رکورددار در کشور است.
وی عنوان کرد: در یک بازه زمانی چهار ساله کاشمر ۸ دهم متر پایین رفته است، در انتهای خیابان‌های فیض‌آباد و قائم شاهد ایجاد درز و شکاف‌هایی هستیم.
این استاد دانشگاه با اظهار تأسف از اینکه برخی از فرونشست‌ها به عنوان برق‌زدگی نام می‌برند، ادامه داد: کاشمر در محدوده‌ای قرار گرفته که تا سال ۲۰۵۰ به خاطر تغییر اقلیم و کاربری اراضی سالیانه بیش از ۵.۵ تن در هکتار متوسط فرسایش آبی خواهد داشت.
کسری مخزن بلند مدت ۳۶ میلیون متر مکعب
این کارشناس حفاظت خاک در ادامه گفت: دشت کاشمر، بردسکن، خلیل‌آباد، محدوده‌های مطالعاتی است که در اقلیم خشک استان قرار گرفته و دشت کاشمر ممنوعه بحرانی و دشت بردسکن ممنوعه است.
وی تصریح کرد: متاسفانه ۷۴ درصد مساحت استان خشک و ۲۶ درصد آن نیمه خشک است، همچنین در ۳۴ دشت از ۳۷ دشت استان سطح آب زیرزمینی در حال افت شدید است.
معماریان با اشاره به سیمای آب شهرستان کاشمر عنوان کرد: حجم تبخیر تعرق ۵۴۴ میلیون متر مکعب نسبت به ۶۰۱ میلیون مترمکعب حجم بارش است، همچنین حجم آب تجدید شونده در سال فقط ۵۶.۶ میلیون متر مکعب است.
وی بیان کرد: حجم تغذیه آبخوان حدود ۵۴.۹ میلیون متر مکعب، آب برگشت به آبخوان ۲۷.۷ میلیون متر مکعب، تغذیه زیرزمینی ۱۹.۳۹ میلیون متر مکعب است،
در مجموع سال ۹۸ حدود ۱۱ میلیون متر مکعب کسری مخزن داشته‌ایم در صورتی که کسری مخزن بلند مدت حدود ۳۶ میلیون متر مکعب است.
این استاد دانشگاه حجم تخلیه آبخوان را از طریق چاه‌های عمیق و نیمه عمیق ۱۰۶.۸۷ میلیون متر مکعب در سال اعلام کرد و گفت: بر اساس شاخص SPI که بارش استاندارد شده است طی ۳۰ سال گذشته به طور متناوب در خشکسالی هواشناسی قرار داشته‌ایم.
وی عنوان کرد: بر اساس شاخص PSI چاه‌های مشاهده‌ای منطقه همه روند منفی داشته‌اند و این نشان می‌دهد به لحاظ آب زیرزمینی هم در شرایط خشکسالی قرار داریم و آبخوان تغذیه نشده است.
ورود به شرایط بسیار خطرناک
معماریان افزود: طی سال‌های اخیر به شرایط خشکسالی آب زیرزمینی شدیدتری نزدیک شده‌ایم و در حال ورود به شرایط بسیار خطرناک هستیم.
وی با بیان اینکه سالیانه ۲۱۵ میلیون متر مکعب از آب‌های زیرزمینی تخلیه می‌شود، گفت: باوجود اینکه نیشابور سه برابر کاشمر کسری مخزن دارد، اما به دلیل خصوصیات زمین‌شناسی آبخوان نصف این منطقه افت دارد.
این کارشناس حوزه زمین شناسی با اشاره به اینکه از مهرماه سال ۶۱ دشت کاشمر ممنوعه اعلام شده است، به تأثیر تغییر اقلیم طی سال‌های آینده به منطقه کاشمر پرداخت و گفت: بر اساس پژوهش‌هایی که بر روی بارش‌ها داشته‌ایم مشخص شد که روند نزولی و کاهش دارد و میزان دمای میانگین و حداقل و حداکثر در بهار، تابستان، پاییز افزایشی است.
وی افزود: افزایش دما بر روی رشد گیاه و بروز و ظهور آفات نوپدید تأثیرگذار است، این نشان می‌دهد در شرایط آینده تغییرات اقلیمی وضعیت خوبی را به همراه ندارد و بارش‌ها کاهش و دما افزایشی است و به مرور بارش‌های جامد مانند برف را نخواهیم داشت.
پیشروی کویر و بیابان
معماریان اظهار کرد: یکی از معضلات فعلی نیز شور شدن سفره‌های آب زیرزمینی است که موجب پیشروی کویر و بیابان می‌شود.
وی با بیان اینکه متأسفانه وقتی می‌خواهیم فکری برای رفع مشکل آب برداریم به فکر سد یا تونل انتقال می‌افتیم، گفت: در حال حاضر مشکل آب فقط فنی نیست بلکه بیشتر به مسائل اجتماعی مرتبط است نیاز داریم که جامعه شناسان به کمک بیایند و تاکنون از توان جامعه شناسان غافل بوده‌ایم.
این استاد دانشگاه افزود: برای رفع این بحران ابتدا باید منافع مشترک را تشخیص دهیم و سپس راه حل و نقشه راه تعریف کنیم و بر اساس آن‌ها سند وفاق منطقه‌ای داشته باشیم و بر اساس آن دولت را مجبور کنیم تا در اجرای راه‌حل‌ها به ما کمک کند.
وی تصریح کرد: آبخیزداری، آبخوان‌داری، آبیاری تحت فشار، کشت گلخانه‌ای بخشی از راه حل هستند و نمی‌توان یک راه حل را به عنوان یک کار دیکته شده برای همه تجویز و توصیه کنیم.
معماریان افزود: برای رفع این بحران نیازمند همراهی همه اقشار جامعه هستیم، خبرهای خوبی از آب و محیط‌زیست منطقه ترشیز نداریم، ضخامت لایه اشباع آبخوان کم است و این محدودیت‌ها ریسک سرمایه‌گذاری را در منطقه به شدت افزایش داده است.
دغدغه‌های فعالان محیط‌زیست را نباید به مسائل امنیتی ارتباط داد
وی در ادامه با بیان اینکه دغدغه‌های فعالان محیط‌زیست را نباید به مسائل امنیتی ارتباط داد، گفت: اگر به همین سرعت تخریب پیش برویم طی چند سال آینده چیزی برای بقاء آیندگان باقی نمی‌ماند.
معماریان گفت: بخش زیادی از افت سطح آب‌های زیرزمینی ناشی از دست‌کاری‌های ما است که در طبیعت کرده‌ایم که بخشی حفر چاه و تغییر کاربری‌ها بوده است.
وی افزود: شاخص خشکسالی هواشناسی در بازه سال ۶۸ تا ۹۷ در دوره‌های ۶ و ۱۲ماهه یک روند منفی معنی‌داری داشته است و مرتب در وضعیت خشکسالی قرار داشته‌ایم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در سال ۹۸ به دلیل بارش‌های خوبی که داشتیم عده‌ای گفتند وارد دوره ترسالی شدیم اما در سال ۱۴۰۰ دیدیم که این گونه نبود.
وی نقطه تغییر در بارش‌ها را سال ۷۸ و ۷۹ اعلام کرد و گفت: بعد از این سال‌ها روند تشدید شده است و خشکسالی هواشناسی بسیار شدیدتری را تجربه کرده‌ایم.
معماریان همچنین به تغییرات آب در سفره‌های زیرزمینی اشاره و مطرح کرد: بر اساس بررسی، تمامی چاه‌های مشاهده‌ای منطقه روند کاهشی و منفی دارند، مرتب هم از سفره‌ها برداشت کرده‌ایم و خشکسالی هواشناسی هم موجب شده که تغذیه مجدد سفره‌های آب زیرزمینی را نداشته باشیم.
کاشمر از سال ۷۵ در محدوده خشکسالی شدید قرار دارد
وی گفت: این عوامل موجب شده که وارد خشکسالی شدید آب زیرزمینی شویم، منطقه کاشمر از سال ۷۵ به بعد در محدوده خشکسالی شدید قرار می‌گیرد.
این پژوهشگر محیط زیست و توسعه پایدار تصریح کرد: اگر چه در محدوده کاشمر طی سال‌های ۷۹ تا ۸۲ وضعیت خوبی بوده و بیشتر خشکسالی به سمت جنوب غرب دشت گسترش داشته است، اما از سال‌های ۸۴ وارد شرایط بحرانی شدید شدیم.
وی در ادامه با طرح این سؤال که آیا تغییر اقلیم بر متغیرهای مناطق خشک و نیمه‌خشک مثل شهرستان کاشمر تاثیرگذار بوده یا نه ادامه داد: در بررسی‌های صورت گرفته و بر اساس سناریوهای انتشار پنجم هیأت بین‌الدول تغییر اقلیم، وضعیت اقلیمی منطقه تا سال ۲۱۰۰ مدل‌سازی شده است.
معماریان مطرح کرد: سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۴۰ آینده نزدیک و ۲۰۴۰ تا ۲۰۷۰ آینده میانی و تا ۲۱۰۰ آینده دور گفته می‌شود، دمای متوسط فصلی در تمامی سناریوها فصول و ماه‌ها متأسفانه روند افزایشی دارد، دمای متوسط سالانه هم همین‌گونه است.
وی گفت: دمای حداقل در تمامی سناریوها و فصل‌ها دارای روند افزایشی است و این خوب نیست چون حد تاب‌آوری گیاهان در دامنه مشخصی است و اگر این روند ادامه یابد باید به فکر تغییر الگوی کشت باشیم.
عضو شورای پژوهش و فناوری اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خراسان‌رضوی بیان کرد: اگر دمای کمینه افزایش یابد ذوب شدن سریع برف اتفاق می‌افتد و موجب می‌شود در آینده سیلاب‌های شدیدتری را تجربه کنیم.
وی افزود: دمای حداکثر در تمامی فصول و سال‌ها با روند افزایشی مواجه است، امسال نیز با یک شروع سریع‌تر و وحشی‌تر دمای حداکثر و ماهانه روبرو بودیم.